Er bestaat een toestand waarin we niet het meer weten. Een toestand waarin alle opties even uitzichtloos lijken, en alle wegen even dood lijken te lopen. We raken in zo’n toestand verzeild zonder het te merken; ineens weten we niet meer hoe het verder moet. We zijn op een soort kruising zonder wegwijzers beland en gaan met onze ogen dicht op een dikke graspol zitten. We zijn volstrekt radeloos.
En we zijn daar verdraaid goed in, in radeloos zijn. Mensen kunnen radeloos zijn vanwege de meest onbenullige dingen. Je hebt iemand leren kennen, bent wanhopig verliefd, en het telefoonnummer werkt niet, je probeert het uit in een telefooncel, drukt de plastic hoorn stijf tegen je oor, en knarsetandt bij het horen van de automatische mededeling dat het nummer niet bestaat. Je probeert nog een paar cijfers om te wisselen, krijgt een paar boze stemmen aan de lijn, en smijt tenslotte de hoorn hard op de haak, waar hij direct weer vanaf floept om langzaam in de cabine na de bundelen. Jij hebt die cabine dan al verlaten. Je hele verschijning wordt grijs en als er een vogeltje op je schouder komt zitten dan is dat het vogeltje radeloosheid.
Of je hebt een hele goede vriend plechtig beloofd een bepaald geschenk voor hem te kopen, dat dan uitverkocht blijkt te zijn. Je gaat alle winkels af, probeert het te bestellen, je wordt gaandeweg agressiever tegen de verkopers, totdat je beseft dat het allemaal niet baat. Diep in de nacht zwalk je naar huis, radeloos.
Of je probeert de vakantiebestemming te bepalen samen met je levenspartner. Hij of zij heeft zo zijn of haar voorkeuren die van de jouwe verschillen, je onderhandelt een tijdje maar komt er niet uit. Een compromis is verraad aan jezelf. Uiteindelijk blijf je thuis, en kijkt begrijpend uit over de stad, met een minzame glimlach en licht gespannen oogleden.
We zijn er zo goed in, dat er geen bezigheid is die ons niet tot radeloosheid kan drijven, als we maar fanatiek genoeg zijn. We zijn namelijk in staat, onszelf zonder voorbehoud serieus te nemen. We doen dat om de saaiheid op een veilige afstand te houden. We spelen volgens de zelfopgelegde regels, en wanneer die regels elkaar tegen gaan spreken worden we radeloos. Een dier zou de oude regel vergeten zodra zich een nieuwe aan hem opdringt omdat die door zijn nieuwheid dwingender is. Maar wij kunnen dat niet, want die oude regel is een deel van wat we zijn. We moeten radeloosheid op de koop toenemen. Radeloosheid is een al te menselijke toestand.
Als we dus in zo’n toestand verkeren, en het niet meer verder weten, is het maar het beste dit boekje te raadplegen. Het is een keurige opsomming van alle toestanden van ons emotionele spectrum, dat heel gemakkelijk te bedienen is. Identificeer je eigen toestand, sla het boekje open op de corresponderende bladzijde, lees het stukje grondig door, maar een paar aantekeningen en leg die onder je hoofdkussen. De radeloosheid zal dan spoedig verdwijnen. Dit is een kleine psychologische huisapotheek die je altijd binnen handbereik moet hebben bij bezigheden waar de radeloosheid op de loer ligt, zoals echtelijke ruzies, hemdskragen wassen, de afzuigkap schoonmaken, een levensverzekering afsluiten, de telefoon horen overgaan als je een taartdeeg met veel eidooiers aan het kneden bent, per ongeluk iemand in een rolstoel aanrijden, je kat in het kozijn zien zitten van een huis dat in lichterlaaie staat, krentenbrood bakken, in de file staan op weg naar de begrafenis van je schoonouders, belastingaangifte doen, een model mobiele telefoon uitkiezen, en het plegen van overspel. Al is de radeloosheid nog zo snel, dit boekje achterhaalt haar wel.
Maar niet heus. Ik weet het zelf ook niet. Ik ben net zo radeloos als jij. De anderen weten het ook niet. Het probleem is, dat we radeloosheid zo lastig ter sprake kunnen brengen. Zodra we het erover gaan hebben bevinden we ons in de wereld van raad en daad. De radeloosheid woedt in de diepte van ieder van ons, we kunnen elkaar erop aanspreken, maar de radeloosheid van de ander blijft voor ons verborgen. Kunstenaars kunnen aan radeloosheid alluderen, en politici kunnen radeloosheid uitbuiten, maar zodra iemand beweert dat hij constructief uit het duister van onze radeloosheid een lichtend iets kan stichten, dan weten we dat het een huichelaar is.