Ijdelheid

 „Vind je me nog mooi?“ vraagt een goed gesitueerde vrouw aan haar man, vlak voordat ze naar het theater willen gaan. Ze heeft zich opgemaakt zoals altijd, en zichzelf in de spiegel beschouwd. Haar gezicht is gepoederd, boven haar ogen rusten lange donkere wimpers, ze heeft lippenstift op. Net voordat ze zouden moeten vertrekken komt haar vraag. Haar man draait zich naar haar om en zegt zo overtuigend als hij kan
„Ja, natuurlijk vind ik je nog mooi.“

Ze is zelden tevreden met deze lapidaire bevestiging. Ze wil meer horen. Er volgt een andere vraag.
„Vind je niet, dat mijn tranenzakken te diep liggen?“
En weer antwoordt haar man ontkennend in alle toonaarden. Daarop laat ze dan nog een vraag volgen, en nog één, net zolang totdat haar echtgenoot zich laat ontvallen
„Ja, maar nu moeten we echt gaan.“
En dan heeft ze hem waar ze hem hebben wil. Hij is tekort geschoten in zijn lof. Nu staat hij weerloos voor haar. Maar ze weet niet wat ze tegen hem moet zeggen. Ze mompelt iets van „zie je wel, ik ben niet meer echt de moeite waard.“

Want ze gelooft niet meer in haar eigen schoonheid. Haar ijdelheid begint haar te plagen. Haar ijdelheid kan niet meer bevredigd worden door eenvoudige bevestigingen en bloemetjes op een koude donderdagmiddag. Haar ijdelheid is bloeddorstig geworden en wil alles verslinden wat ze op haar weg tegenkomt. Lofredes op haar hemelse schoonheid zal ze aan stukken scheuren en terugslingeren naar de slijmerige bron waaraan ze zijn ontsproten. Complimenten zal ze overweldigend onder zich verdelgen zoals de heilige Joris de draak versloeg. En als iemand haar in haar gezicht zegt dat ze lelijk is, dan voelt de ijdelheid weer dat ze gebruikt wordt. Dan zal ze even slikken maar daarna deste harder terugslaan. Ze zou er zelfs niet voor terugdeinzen de hele uiterlijke schoonheid te relativeren en de blik naar binnen te richten. Want dat ze van binnen beeldschoon is, dat valt natuurlijk niet te ontkennen.

Maar in het geheim sluipt ze naar de spiegel of klapt ze haar ronde handspiegeltje open als er even niemand kijkt. Ze bekijkt zich snel om vooral de status quo bevestigd te zien. De ijdelheid kan met veel lelijke puisten leven, ze moet alleen wel precies weten hoeveel. Mannen kunnen goed met hun oprukkende kaalheid leven, ze moeten alleen wel weten hoe kaal ze dan precies zijn. Mensen verzwijgen graag uit ijdelheid hun leeftijd, maar ze moeten wel precies weten welke leeftijd ze dan verzwijgen.

Ontsproten in de afgesloten slaapvertrekken van mensen die zichzelf bekijken bij het ouder worden, heeft het onkruid van de ijdelheid sinds het begin ook publiek gewoekerd. Direct buiten de slaapkamers begint de jaarmarkt der ijdelheden. En dat is ook goed zo. François de la Rochefoucauld heeft gezegd dat de deugd alleen zo ver heeft kunnen voortschrijden omdat de ijdelheid haar altijd heeft begeleid. De maatschappij hangt ervan aan elkaar. De mode, het meer willen hebben dan de buurman, het geloof in vooruitgang, het is alles ijdelheid. Jezelf laten inenten tegen dodelijke ziektes die over honderd jaar toch hun zin -jouw dood- zullen hebben doorgezet, geld opzij leggen om op de dag dat je prostaat niet meer werkt tenminste de pis met een fluwelen doekje van de vloer te kunnen vegen, bidden voor een betere toekomst voor je kinderen, naar de tandarts gaan om je tanden wit te laten spoelen, een spray gebruiken tegen zweetvoeten, betalen voor de uitstoot van koolstofdioxide die je met je vliegreis naar Barbados maakt, je kleinkinderen eens extra verwennen met zoetigheden – het is alles ijdelheid . Zonder ijdelheid zouden we elkaar waarschijnlijk weinig meer te vertellen hebben. En daarom is het alleen maar een kwestie van gezond verstand, dat mensen die hun persoonlijk meest geliefde ijdelheid willen botvieren in het in elkaar timmeren van een religie, het thema ijdelheid een bijzondere plek geven. De prediker begint en eindigt zijn mensonterende gezeur met „IJdelheid der ijdelheden, zegt de prediker; het is al ijdelheid!“ Zo kunnen de zieltjes worden drooggestoomd voor iemand die van zichzelf beweert dat hij uitzicht biedt op iets meer dan ijdelheid.