Is er dan niks dat we kunnen leren van geïmporteerde religieuze achterlijkheid, tribale ontknapingsrituelen, analfabetische dobbernegers, genitaliën verminkende haatpredikanten en slecht geschoren falafelboeren?
De vorige zin is suggestief geformuleerd. Natuurlijk kunnen we niets leren van religie en fundamentalisme.
Op één ding na.
Religieuze mensen zijn in staat om een willekeurige autoriteit te volgen, zolang je ze maar vroeg genoeg inprogrammeert. Het is erg jammer dat het hier bijna altijd mis gaat: de autoriteit is dan bijvoorbeeld een pedofiele proleet met een kromzwaard, zodat we twee millennia later nog zitten opgescheept met een misogyn woestijnreglement in plaats van een verlichte codex.
Toch is het voor het welzijn van onze soort gunstig wanneer grote groepen zich achter een autoriteit scharen zonder hem te begrijpen.
And that’s where religion comes in. De religieuze begrijpt zichzelf als personage in een verhaal dat groter is dan zijzelf. Ze hoeft haar eigen verhaal niet steeds te herschrijven maar doet gedienstig wat een autoriteit haar als weg, waarheid en leven voorliegt. Ze heeft geen last van zelfkritiek of Selbstzerfleischung. Ja, religieuze mensen vormen – mits goed geprogrammeerd – bruikbaar materiaal.
Want we moeten aan het werk. Onze wereld wordt systematisch naar de klote wordt geholpen door anthropogenic climate change, massale natuurvernietiging en de grootste vermogensongelijkheid ooit. Omdat de grote meerderheid deze problemen niet kan doorgronden, laat staan op eigen initiatief met oplossingen komen, rest hen maar een ding: onderwerping.
Onderwerping aan wat wetenschappers aantonen. Onderwerping aan de oplossing van een verlicht despoot. Deze heerser moeten dan wel zijn baard laten staan en doen alsof ie door God gezonden is. De brede massa kan met behulp van religie het eigen beperkte verstand op nul zetten en een leefstijl van nederigheid, zelfkastijding en onderwerping zal prolifereren. “Stop met het overmatig eten van vlees” schreeuwt onze dictator en hij verhindert meer methaanuitstoot dan Rio, Kyoto, Kopenhagen en Parijs bij elkaar. “Die auto kan best een dagje zonder u” roept hij vanaf de kansel en hij sorteert meer effect dan het kwartje van Kok op een autoloze zondag. “Vrij veilig” fluistert hij in de microfoon en het bevolkingsprobleem is opgelost.
Religie is niets esoterisch. Wanneer we Lactantius’ Divinae Institutiones of Hannah Arendt volgen betekent het gewoon gebonden zijn: re-ligare.
De meest algemene religie is dus het geloof dat ons bindt aan het binden zelf. De religie die zegt dat we onze problemen tenminste door moeten geven aan de volgende generatie. Dat we er tenminste voor moeten zorgen dat er een volgende generatie komt. Zoals ik in mijn proefschrift heb aangetoond.
Waarom niet gewoon cynisch doorkankeren over hoe we toch wel genaaid worden en een stevige borrel pakken op de verdommenis? Omdadadadadaïsme;-