Twee jaar geleden reed ik met een rideshare van Parijs naar Londen. De tijd vliegt, ik herinner me het als de dag van gisteren. De vlotte Libanese chauffeur moest uitleggen aan de man met het uit Brazilië geïmporteerde schoothondje dat hij niet langer op hem kon wachten. De veterinaire papieren waren niet in orde dus de man mocht de veerboot niet op. Ik behoorde tot de meerderheid van de passagiers die besloot dat we zonder hem moesten vertrekken. Ja, het is spijtig dat hij niet mee naar mocht varen, maar moeten andere passagiers daarom lijden onder de consequenties?
Londen heeft tegen de Brexit gestemd, maar het landelijk gemiddelde telt. Op de morning after marchandeert iedereen zijn mening. Groot-Brittanië had op de Duitse Nachrichtensender de EU reeds verlaten. Economische commentatoren bespraken droog de gevolgen voor de import en export. Er moest direct een tweede referendum komen, de Schotten en de Noord-Ieren wilden zich ook onafhankelijk maken, Wilders eiste een Nexit-referendum, voor- en tegenstanders maakten elkaar voor achterlijk uit. Achterlijk, dat jullie niet inzien dat Brexit de enige manier is om de parlementaire soevereiniteit van het Verenigd Koninkrijk te redden. Achterlijk, dat jullie niet inzien dat nationalisme achterhaald is en uittreding alleen maar tot economische en sociale ellende kan leiden.
In Brabant vielen er hagelstenen zo groot als tennisballen uit de lucht. De bladen kopten Independence Day, de grootste verschuiving op het Europese politieke toneel sinds 1945. Het referendum werd tot bijbelse proporties opgeblazen.
Links en rechts hebben zich ingegraven in hun stellingen en vinden met iedere ontwikkeling nieuwe argumenten voor hun eigen gelijk.
Die drang om te dramatiseren is typisch voor onze tijd. Polarisatie is de uiting van die onheilspellende kracht, die niemand vatten kan, zoals ongetwijfeld iemand aan het begin van de twintigste eeuw zal hebben gezegd. Trump, of juist Sanders, moet ‘koste wat het kost’ worden vermeden. ‘De Islam’, of juist de populisten, is de vijand. Alles wat riekt naar nationalisme moet in de ban. Of juist: de globalisering is een monster, dat mensen veracht. Links en rechts hebben zich ingegraven in hun stellingen en vinden met iedere ontwikkeling nieuwe argumenten voor hun eigen gelijk.
Ik verzaak mijn sociaal-mediale meningsplicht. Ik weet niet genoeg over de Brexit om hier voor of tegen de Britse uittreding uit onze opgepimpte vrijhandelszone te betogen. Liever zet ik me op deze plek in voor bezinning. De Engelsen zijn nog lang niet weg: dit was een adviserend referendum, er is het House of Commons, Boris Johnson die zegt geen haast te maken en zo nog een aantal dingen meer. Het referendum is een thermometer die doordringt tot in de spreekwoordelijke onderbuik. Wanneer een meerderheid van de Britten (4% is een miljoen) buikpijn krijgt van de EU is er gewoon onvoldoende draagvlak. Een Brexit, of de nu heel concreet geworden dreiging met een Brexit, kan de pan-Europese democratiseringsbeweging in de kaart spelen. Of juist omgekeerd: populistische bloedhonden op het vasteland hebben bloed geroken. Ik weet het niet. Maar ik roep ook niet dat alle Brexiteers per definitie ungebildete stommeriken zijn die achter populisten aanlopen, of dat alle Bremainers zijn gehersenspoeld door de propaganda van het grootkapitaal en zijn belang bij gecentraliseerde, ondemocratische macht.
De man met het hondje bleef achter op de kade. Ik heb hem daarna nooit meer gezien.