Beste opiniemakers van het @NRC:
Jan Terlouw heeft op DWDD verstandige dingen gezegd. Helaas zal de jongere generatie millennials de metafoor van het touwtje uit de brievenbus oubollig vinden en komt het onder de wielen van de cynische Zeitgeist, die onmiskenbaar door de zielen van deze ‘verloren generatie’ opstoomt. Terlouw’s slotopmerking, “ik heb een mooi leven gehad, en ik wil dat jullie dat ook hebben” kwam recht uit het hart. Toch denk ik dat hij iets over het hoofd ziet.
Hij identificeert, naar mijn idee correct, de twee grote gevaren van onze tijd, namelijk de snel toenemende sociale ongelijkheid en onrust aan de ene kant, en de klimaatverandering aan de andere kant. Dit is ook wat Noam Chomsky zegt, de grote Amerikaanse intellectueel die 2 jaar ouder is dan Jan Terlouw.
Terlouw stelt terecht herwinning van het vertrouwen centraal, maar hij vergeet erbij te zeggen dat dit vertrouwen uit de jaren vijftig onlosmakelijk verbonden was met de context van economische groei die de mensen zelf konden ervaren. Groei betekende ongekende vergroting van vrijheid doordat Jan Modaal ineens een auto en een televisie kon aanschaffen. Men kon de toenemende welvaart letterlijk voelen, de arbeidsomstandigheden en -voorwaarden verbeterden snel. Dit gebeurt nu, in tijden van globalisering 2.0, en zeker na de economische crisis niet meer. De economische groei neemt wel weer toe, maar mensen ervaren geen stijgende welvaart. Dit heeft het vertrouwen in elkaar en in de politiek volledig ondermijnd, omdat politici dit wél blijven beloven. Deze sentimenten worden versterkt door de vluchtelingencrisis waarop Europa niet was voorbereid.
Preken dat we elkaar gewoon weer meer moeten vertrouwen is, met permissie, te lauw. De politiek moet, zoals ze dat in Duitsland zeggen, Tacheles reden, onverbloemd de waarheid spreken, en wel over de twee voornoemde crises. De klimaatverandering is veel ernstiger dan we lang hebben gedacht en gaat op korte termijn voor veel onvermijdelijke ellende zorgen: meer vluchtelingen, meer rampen, meer terrorisme. Het neoliberalisme (volgens sommige economen: het kapitalisme zelf) ligt hierdoor en door de astronomische ongelijkheid op een suïcidale koers. De elephant in the room, dat de economie moet groeien omdat geld nu eenmaal door leningen wordt geschept waar rente over moet worden betaald, werd door Terlouw helaas niet benoemd.
Op de vaderlandse televisie krijgt deze zich ondanks onze mainstream media opdringende nieuwe realiteit gelukkig wat aandacht in programma’s als Tegenlicht, maar in de Tweede Kamer durft alleen de Partij van de Dieren het aan.
Natuurlijk hebben we integere en onkreukbare politici nodig, die zich volledig richten op een betere toekomst van onze kleinkinderen. Maar die politici moeten ermee leren leven dat ze niet vertrouwd zullen worden omdat het hoogst haalbare niet langer de vergroting van onze welvaart en ons welzijn is, maar, wanneer we de prognoses van klimaatwetenschappers en economen geloven, heel spoedig simpelweg overleven.
Overigens zou ik, nadat de ramp der rampen zich heeft voltrokken, wel een touwtje uit mijn brievenbus hangen – ten teken dat er bij mij niets te halen valt behalve medemenselijkheid.