Rutger Bregman, correspondent Vooruitgang voor ‘De Correspondent’, haakt aan bij het vertrouwde feelgood-discours dat rondwaart in linkse kringen. ‘We’, schrijft hij voor de eigen kerk, moeten ‘opstaan’ en ‘wakker worden’ omdat Trump de Hitler is van onze generatie. Het is retoriek die er bij de eigen achterban ingaat als zoete koek, maar die in het verkeerde keelgat schiet bij iedereen, die daar niet toe behoort.
Mensen vinden het heel vervelend wanneer je ze moralistisch dingen voorkauwt. Liever ontkennen ze Trump’s racisme nog wat langer (totdat de witte puntmutsen in het witte huis zitten) dan dat ze zich laten overtuigen door linkse mensen die de noodklok luiden, omdat ze die per definitie niet vertrouwen.
Bregman’s betoog voor de eigen kerk is op zich niet slecht. Hij gaat zorgvuldig om met de verklaringen voor Trump’s overwinning, die zeker niet te eenvoudig aan een enkele factor moeten worden toegeschreven.
Maar dan staat er ineens “nu is de apocalyps er”. WTF, duimen mensen dan in hun smartphone. Misschien bedoelt hij wat dr. Morris Berman zegt, namelijk dat het Amerikaanse experiment na 400 jaar over is. Maar de apocalyps? Met vier ruiters en al?
Bregman is een loepzuivere democraat die met de botte bijl wil strijden tegen de vermeende domheid van het stemvee. Hij deed een voorstel om de stem van mensen die niet weten hoeveel zetels de Tweede Kamer heeft ongeldig te laten verklaren. Dus Sjaan uit Rotterdam-zuid die even in de war is en denkt dat het er 200 zijn stemt voor de kat z’n kut. WTF, duimen millennials weer in hun smartphones.
De toon is gezet. Dat is jammer, want Bregman bedoelt het goed.
“Als het aanhoudende succes van Wilders en de schok van Brexit en Trump iets duidelijk maken, dan is het dat de tijd van het arrogante links-liberalisme voorbij is.”
Maar hij klinkt zelf zo onuitstaanbaar arrogant links-liberaal betweterig. Dat is jammer, want zijn idee van een ‘radicaal alternatief’ dat hij vervolgens presenteert, bevat wel degelijk goede punten.
Een ‘radicale beweging van jong en oud […]’ moet er komen. En het begint met de taal: die moet eenvoudiger. En als ze deze Jip- en Janneketaal hebben ingevoerd gaat de beweging eisen stellen: 1) een nationaal zorgfonds. 2) basisinkomen. 3) de ’totaal andere democratie’ van van Reybrouck (waar de volksvertegenwoordiging per lot wordt aangewezen zoals in de Amerikaanse juryrechtspraak). De armoede wordt uitgeroeid, concurrentie en bureaucratie moeten verdwijnen en de gewone werker verdient meer dan de bankier. En als klap op de vuurpijl ‘een nationaal plan van ontmoeting, waardoor hoog- en laagopgeleid, zwart en wit elkaar veel vaker tegenkomen.’
Het nieuwe verhaal gaat over hoop en een positief mensbeeld, niet over angst. Maar dan komt het: het links van de toekomst moet nationalistisch zijn. Waarom? Om ‘met trots uit te dragen hoe ver we samen gekomen zijn’. Dit is de kat voor het spek binden. Wie zich niet kan identificeren met Nederland maalt toch niet om zo’n nationalistische linkse beweging? Bovendien: wanneer het om nationalisme gaat wint rechts het altijd. Het nationaal-socialisme had ook wel degelijk linkse elementen die het volk lang genoeg tevreden kon houden.
Links nationalisme blijft een zwaktebod dat uiteindelijk het onderspit moet delven. Zonder Internationale linkse beweging is het ‘radicale’ onhaalbaar en leidt het tot steeds sterkere reactionaire rechtse stoethaspels (dat heeft bijvoorbeeld Varoufakis met zijn democratie-in-Europa (DIEM25) beweging goed gezien). Dit is ook precies de kritiek die bijvoorbeeld in Frankrijk werd geuit tegen het basisinkomen, waar Bregman zich terecht sterk voor maakt. Een economisch burgerrecht in de vorm van een onvoorwaardelijk inkomen kan niet nationaal worden geregeld zonder de open grenzen op de geven. Misschien dat Bregman daarom op het dode paard van een nieuw nationalisme wedt.
Natuurlijk kunnen we niet morgen een wereldwijd onvoorwaardelijke basisinkomen invoeren en met een pennenstreep de armoede afschaffen, maar een ‘radicaal’ populistisch links nationalisme lijkt me geen stap in de goede richting.