De Amerikaanse dichter William Meredith (1919-2007) werd getroffen door een zwaar herseninfarct dat hem het vermogen ontnam om de gewenste woorden te vormen. Hij moest maandenlang revalideren en zijn baan opgeven. Toch won hij daarna de National Book Award voor zijn bundel ‘Effort at Speech’. In 2008 werd er een film over Meredith en zijn partner Harteis gemaakt, gebaseerd op het gelijknamige memoires van Harteis, ‘Marathon’.
In de ontroerende Amerikaanse speelfilm van 2014 getiteld ‘Still Alice‘ vertolkt Julianne Moore een hoogleraar linguïstiek met afasie veroorzaakt door vroege Alzheimer.
Voor mensen die hun leven hebben opgetrokken uit woorden moet dit, zo vermoed ik, een catastrofale ervaring zijn. Ik stel me voor dat ze zich naakt voelen zonder hun eigen lijf waar te kunnen nemen. Als een schim zou ik mezelf omschrijven, wanneer ik de woorden in het hart van mijn moedertaal voel sterven, een schim en schaduwboxer opgesloten in oneindig verdriet, tragisch verdriet dat hij met zijn gestamel enkel zal versterken.
Voor deze en andere columns worstel ik ook met woorden en word ik getergd door een gevoel van onzekerheid. De observatie dat zo’n worsteling hoort bij het produceren van adequate, verzorgde taal is in 2018 naar ik hoop nog steeds een gemeenplaats. En de vrees dat deze manier van zinnen formuleren door de vluchtige twittercultuur wordt ondermijnd, lijkt me alleszins gerechtvaardigd.
het gevaar van infasie is dat we elkaar altoos napraten en daarbij evolutionair voortschreiden in de richting van de meest napraatbare taal.
Om deze column aan u op te dringen heb ik zojuist het clickbait-neologisme infasie bedacht. Het betekent dat we onze woorden onzorgvuldig kiezen en maling hebben aan de heldere en welonderscheiden begrippen die zo belangrijk waren volgens de grote Descartes en de hedendaagse filosoof Bert Keizer. Infasie houdt in dat ons kritisch vermogen om te formuleren wordt overrompeld door holle frasen. Holle frasen functioneren perfect als vehikels van Ophef en sensatie, maar castreren en passant het intellect.
Simpel gezegd: het gevaar van infasie is dat we elkaar altoos napraten en daarbij evolutionair voortschreiden in de richting van de meest napraatbare taal. Het gegeven dat zulke frasen en begrippen het denken saboteren nemen we voor lief.
Ik heb voor mezelf een eenvoudig spelletje bedacht dat ons vermogen om op ‘schwere Wörter’ te komen verbetert. Het is heel eenvoudig: zeg het telefoonalfabet op maar verzin bij iedere letter een zo zeldzaam mogelijk woord. Ataraxie, bruxisme, cryogeen, doxycycline, erratisch, filigraan
Probeer het eens uit – je wordt er lijp en lenig van. En moeilijke woorden kunnen ervoor zorgen dat we een moment lang de pas inhouden en ons bewust worden van het leger gemeenplaatsen dat zichzelf steeds door onze monden uitdrukt. En alles wat onze geest even tot stilstand brengt is ook een medicijn tegen infasie.