Wijsheid

Wat is wijsheid? Weet ik veel. Er zijn er velen onder ons die graag wat wijsheid zouden bezitten. En er is een markt voor. Bij veel Guru’s kun je wijsheid gewoon pachten. Kost je meestal een lange vliegreis met overstappen in Dubai, maar dan heb je ook wat. Als je geluk hebt tenminste. Want er is ook een boel zwendelarij. Soms krijg je iets aangesmeerd wat werkelijk niet veel soeps is. Geloof me, een langgerekte hum of een paar symbolen die de kosmologische verbreding van ons hart moeten voorstellen staan niet garant voor wijsheid. En toch zijn er velen onder ons die reikhalzend naar zo’n garantie uitkijken. Om hen voor zichzelf te beschermen, en er zelf een klein zakcentje aan te verdienen, presenteer ik hieronder een kleine doe-het-zelf aanleiding voor wijsheid. Een normale middelbare-school opleiding zou moeten volstaan om deze aanleiding in de praktijk te brengen.

1. Generalisatie. Met enige zin voor het abstracte kan uit nagenoeg iedere alledaagse opmerking een wijze zin ontstaan. Tegen iemand die met het spitsuur in de file staat kun je zeggen “zijn we uiteindelijk niet allemaal wachtenden?” Let op het gedoseerd gebruik van woorden als ‘uiteindelijk’ en het gebruik van gesubstantiveerde vormen die in de spreektaal zelden voorkomen. Tegen iemand die zegt ‘waarom is het verdorie nu oorlog?’ kun je zeggen „Er is een tijd voor oorlog en er is een tijd voor vrede – Prediker“. Let op het gedoseerd gebruik van een woord als ‘prediker’. Tegen iemand die is gezakt voor zijn examen kun je zeggen ‘Zijn we wel beschouwd niet allemaal zakkenden?’
2. Zelfreflectie. Door een zin direct op jezelf te betrekken kun je je wijsheid ook opvoeren. Je kunt zeggen „Zodra we spreken, zoals ik op dit ogenblik doe, zijn we ingebonden in een systeem van wederzijdse verwachtingen.“ De referentie aan het ‘zelf’ doet het altijd erg goed. Het orakel van Delphi zegt „gnosi sauton“; verkoop je praatjes wanneer het mogelijk is voor zelfkennis.
3. Sensibilisatie. Een terugkeer naar het gevoel wekt de indruk dat je alle rationele argumenten reeds grondig hebt afgewogen en dan tot de conclusie bent gekomen dat het tijd is zich ver daarboven te verheffen. Je kunt bijvoorbeeld zeggen „Wat is er dieper dan het voelen van de kleuren in het werk van Rothko.“ Vooral in combinatie met 1) werkt dit goed, als je bijvoorbeeld zegt „Ik voel hoe de tijd door ons allemaal vliedt en hoe wij allemaal door de tijd vlieden.“
4. Historisering. Zonder veel voorkennis van de geschiedenis kun je rake opmerkingen maken die blijk geven van veel wijsheid. Je kunt bijvoorbeeld zeggen „Zoals dat in democratische maatschappijen altijd het geval is geweest.“ of „Ik denk dat er een bepaalde historische noodzaak aan ten grondslag ligt, die is te herleiden tot de Sumeriërs.“ Let er goed op dat je nooit op je feitelijke onwetendheid wordt betrapt.
5. Kwinkslag. Door in een vastgelopen discussie plotseling een opmerking te plaatsen die beide standpunten op een een humoristische wijze met elkaar verbindt, toon je je wijsheid aan. Je kunt zeggen „Eigenlijk zijn wij zelf geëvolutioneerde creationisten.“ of „Merken jullie dat we voortdurend aan het relativeren én aan het objectiveren zijn?“ Let er goed op dat je kwinkslag niet te flauw en clichématig wordt.
6. Herformuleren. In disscussies komt het vaak voor dat de begrippen vaag worden en men elkaar daarop aanvalt. Als wijze kun je dan het beste op je beurt wachten en wanneer ze je wat laten zeggen de woorden grondig herformuleren. Gebruik begrippen die er van oudsher om bekend staan dat ze scherper zijn afgebakend dan de woorden die ze in de discussie gebruiken.
7. Zwijgen. Las regelmatig zwijgpauzes in wanneer je een antwoord geeft. Rol daarbij subtiel met je ogen zodat het lijkt alsof je aan het nadenken bent.