Het bewustzijn van onze eigen domheid zou bevrijdend moeten werken. Het zou ons moeten aanzetten tot zwijgen, een zwijgen zonder de arrogantie van Socrates die met zijn houding de kennis en slimheid van de anderen in diskrediet probeert te brengen. Een probleem van volledig zwijgen is echter dat je dan zelfs geen columns meer in niemandsland kunt publiceren.
Het levensgevoel dat een zelfbewustzijn heeft wanneer het tussen eenduidig intelligentere zelfbewustzijnen moet leven, die het op elk gebied de baas zijn en zich altijd sneller ontwikkelen, is onvoldoende onderzocht. Hegel’s concept van het ‘ongelukkig bewustzijn’ doet te kort, omdat het hier gaat om een bewustzijn dat weet dat het principieel is uitgesloten van de dialectische ontwikkeling. Het gaat om een zelfbewustzijn dat zijn eigen gedachten begeleidt met de gedachte dat ze reeds achterhaald zijn op het moment dat het zich ervan bewust wordt. Het ongelukkige bewustzijn van de domheid staat buiten de geschiedenis. Het beseft dat niets wat het denkt een toegevoegde waarde heeft, dat het altijd minder begrijpt dan wat vereist is om macht te kunnen uitoefenen.
In het openbare ‘debat’ (vluchtelingen, klimaatpolitiek, terrorisme) kan het bewustzijn meepraten omdat de vereiste kennis nihil is. Maar ook hier beseft hij bij het horen van de zich eindeloos herhalende echo’s, hoe gebrekkig zijn eigen kennis en kunnen is. Door het aanzicht van de publieke domheid begint hij te vermoeden dat zijn eigen domheid onzichtbaar moet blijven.
Misschien is de oorzaak zijn gebrek aan interesse. Het ongelukkige bewustzijn van de domheid interesseert zich nergens voor. Het leest ontzettend veel om zijn domheid te kunnen blijven bevestigen en vergeet het weer. Het studeert en haalt diploma’s omdat gediplomeerd onbegrip een beter bewijs is van domheid dan ongeletterde ignorantie. Het ‘bestudeert’ jarenlang moraal en ethiek aan universiteiten maar weet er vervolgens niet meer, beter, of slimmer over te vertellen dan de eerste de beste onbenul. Wat een verspilling!
Zo’n domheidscomplex is gemakkelijk af te doen als een gemakszuchtige, kokette vorm van zelfmedelijden en aandachtstrekkerij. In het beste geval is het echter een nihilistische kunstvorm, de neerslag van een poging iets te uiten in een wereld waar alle betekenis onmiddellijk verdampt.