Cursus gedichten verbeteren #18

Vandaag verbeteren we een oud gedicht met een concreet onderwerp: obsessie. Voordat we het gedicht zelf te lijf gaan, lezen we eerst iets over de thematiek, zodat we die ons ‘voor de geest’ kunnen halen. In de Engelstalige literatuur vinden we obsessies in Moby Dick, Lolita, the Great Gatsby, Ivanhoe, Vanity Fair, Wurthering Heights, Sons and lovers, The Picture of Dorian Gray, Dr. Jekyll and Mr. Hyde, Of Human Bondage. We kunnen ook denken aan Dood in Venetië, Het Parfum, De Graaf van Monte Christo, Don Quichote, Het Lijden van de Jonge Werther. Maar onze werkwijze is niet historiografisch of literatuurwetenschappelijk. We roepen hier slechts de beelden op uit de wereldliteratuur om in de stemming te komen.

het geluk van een obsessie

(overbodige uitleg)
een stroom die niet stopt als we onze vingers krommen
een drommende parade

obsessie is overal gaten zien
of neuzen
of borsten

obsessie is
het wiegen van jouw appelvormige kont
dat lange echo’s in mijn buikholte slaat

obsessie is
de veerkracht in jouw voetstappen
die mijn nek doen gloeien

obsessie is
jou wurgen met een regenboog
het is perspectief: een verdwijnpunt

Het woord ‘overbodige’ is natuurlijk een zwaktebod (die in zeldene gevallen bij een tweede lezing poëtische kracht winnen). Weg ermee! Het gedicht opent beter met de bewering over obsessie. De opeenvolging gaten – neuzen – borsten is geslaagd: een neus heeft gaten en borsten zijn gatloos; de obsessie dekt het spectrum af van niets tot het ronde voedende orgaan. Deze strofe lijkt een close-reading te kunnen weerstaan, maar moet typografisch worden verbeterd (de regels zien er nu niet mooi uit). Als je lang genoeg naar poëzie kijkt, gaat dit vanzelf een rol spelen.

Het tweede beeld spreekt een jij aan. We moeten goed over de implicaties daarvan nadenken. De jij-persoon vormt de obsessie hier, de spanning wordt langzaam opgebouwd tot een climax. Is het herhalen van het woord ‘obsessie’ hier echt nodig? Het handboek voor de psychiatrie definieert een obsessie weliswaar zo:

Obsessions are defined in the DSM-5 by (1) and (2) as follows: [3]

  • Recurrent and persistent thoughts, urges, or images that are experienced, at some time during the disturbance as intrusive and inappropriate, and that cause marked anxiety and distress.

  • The person attempts to suppress or ignore such thoughts, impulses, or images or to neutralize them with some other thought or action.

Een belangrijk aspect ontbreekt hier, dat in literaire obsessies vaak de boventoon voert: het onbereikbare object van de obsessie dat aantrekkelijker wordt naarmate het onbereikbaarder wordt (en door de dramatische protagonist wordt gemáákt). Die onbereikbaarheid kunnen we misschien uitdrukken met witregels en enjambementen, stokkend ritme, woordafbrekingen, wartaal?
de veerkracht in jouw voetstappen
oneindiger dan de stenen
de aanwezigheid in jouw beweging (klinkt niet mooi)
Het gaat om de metafysische obsessie met het verstrijken van de tijd; de aanwezigheid van de jij-persoon is het symbool voor de onmogelijkheid om vadertje tijd tot bedaren te brengen.
ik wil tijdloos, in het gat van de wereld wonen (waar is dat? bij Appingedam linksaf?)
in de schaduw van je stem (Jacques Brel, de schaduw van je hondje)

je buik volproppen met murwe* woorden (een soort omgekeerde geboorte? de woorden terugstoppen in de baarmoeder om de tijd te stoppen/te doden? Kan ermee door; bereidt tevens voor op de laatste gewelddadige regel, ondersteund door het rijm murwe-wurgen)
*
Is dit ‘fresh’? Prikkelen de beelden? Is het niet iets teveel? In het uitgangsgedrocht stond jou wurgen met een regenboog. Dat klinkt niet verkeerd, het onderstreept de absurditeit en de onmogelijkheid. De laatste zin van perspectief en verdwijnpunt komt me in deze vorm iets te uitleggerig voor. ik begeer je als verdwijnpunt mijn lief, mijn lijnen / (obsessie is een perspectief). De metafoor van het lijnenspel is leuk, maar verontreinigt het gedicht. Bewaren voor een andere keer!
Attrapez-les!

het geluk van een obsessie

obsessie is overal gaten zien
______________of neuzen
_________________of borsten

obsessie is
het wiegen van jouw appelvormige kont
dat lange echo’s in mijn buikholte slaat

de veerkracht in jouw voetstappen
oneindiger dan de stenen

in jouw beweging wonen, in
de schaduw van jouw stem, jouw
buik volproppen met murwe woorden

jou wurgen met een regenboog

Laat ik het eens hardop voorlezen (ik lees de titel niet voor. is dat conventie? Wij malen niet om conventie):

Wat vinden jullie van het resultaat? Ik hoor het graag in de commentaren!

 

Geef een reactie